Lễ cúng mụ cho bé trai và bé gái hay còn gọi là cúng đầy tháng là một trong những dịp trọng đại đánh dấu sự phát triển của bé. Đây từ lâu đã là một truyền thống quen thuộc của nhiều gia đình Việt Nam. Mục đích là để cảm tạ ơn trên đã giúp đỡ cho mẹ tròn con vuông mạnh khỏe đến được cột mốc một tháng tuổi của trẻ. Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu nhiều hơn về nghi thức cúng mụ cho bé trai sẽ như thế nào nhé.
1. Lễ đầy tháng là gì, tại sao phải cúng mụ cho bé?
Theo truyền thống Việt Nam, lễ cúng mụ được tổ chức để thông báo và ăn mừng 1 tháng tuổi của trẻ, cũng là để cảm tạ ơn trên giúp đỡ và che chở cho bé được sinh ra và sống khỏe mạnh. Ơn trên ở đây là đề cập đến các Bà Mụ đã che chở cho cả mẹ và con trong quá trình sinh nở và nuôi nấng. Đó là lý do lễ này được gọi là lễ cúng mụ hay còn gọi là đầy tháng.
1.1. Sự tích về cúng mụ:
Ở mỗi địa phương, có những truyền thống khác nhau xoay quanh việc tổ chức lễ cúng đầy tháng cho bé trai. Tuy nhiên, hầu hết những câu chuyện này có chung một quan điểm: người ta tin rằng Bà Mụ và Đức Ông là những người đã nặn ra hình hài của đứa bé và mang đến cho gia đình niềm vui. Theo đó, trẻ em được cho là sẽ được 12 Bà Mụ đỡ đầu. Mỗi Bà Mụ đảm nhận trách nhiệm nặn ra một phần của đứa trẻ và chịu trách nhiệm cho các giai đoạn khác nhau trong quá trình sinh nở của người mẹ.
Theo sự tích về cúng đầy tháng, 12 Bà Mụ là thần giúp việc cho Ngọc Hoàng. Mỗi Bà Mụ phụ trách một nhiệm vụ trong việc sinh nở, cụ thể như sau:
- Trần Tứ Nương trông nom việc sinh đẻ;
- Vạn Tứ Nương trông nom quá trình thai nghén;
- Lâm Cửu Nương trông coi quá trình thụ thai;
- Lưu Thất Nương phụ trách nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé;
- Lâm Nhất Nương quản việc chăm sóc bào thai;
- Lý Đại Nương trông coi việc chuyển dạ;
- Hứa Đại Nương phụ trách khai hoa nở nhụy;
- Cao Tứ Nương trông nom việc ở cữ;
- Tăng Ngũ Nương trông nom chăm sóc trẻ sơ sinh;
- Mã Ngũ Nương phụ trách ẵm bồng con trẻ;
- Trúc Ngũ Nương phụ trách quá trình giữ trẻ;
- Nguyễn Tam Nương chứng kiến và giám sát quá trình sinh nở;
Do đó, khi đến lễ cúng đầy tháng, gia đình tổ chức một buổi tiệc để tỏ lòng biết ơn 12 Bà Mụ đã đóng góp vào việc đưa đứa bé đến với gia đình. Trong lễ cúng, gia đình sẽ cầu nguyện và cảm tạ các Bà Mụ, mong muốn rằng họ sẽ ban cho đứa trẻ sự bình an và may mắn trong cuộc sống.
1.2. Ý nghĩa của lễ cúng mụ, cúng đầy tháng:
Lễ cúng mụ cho bé trai diễn ra khi đứa bé tròn một tháng tuổi, đánh dấu sự kết thúc giai đoạn cữ của mẹ. Đây không chỉ là dịp để tạ ơn 12 Bà Mụ và Đức Ông vì đã tạo nên hình hài cho đứa trẻ và đồng hành, bảo vệ bé trong thời kỳ chào đời, vượt qua ngưỡng một tháng tuổi. Lễ cúng này cũng là dịp để giới thiệu đứa bé đến tất cả các thành viên trong gia đình và nhận những lời chúc tốt đẹp nhất từ mọi người.
➤ Xem thêm: Hăm Tã Ở Trẻ Nhỏ: Cách Nhận Biết Và Trị Hăm Cho Bé Tại Nhà 2023
2. Cách tính ngày làm lễ cúng mụ cho bé trai:
Như tên gọi lễ đầy tháng, lễ cúng mụ cho bé trai sẽ được tổ chức vào thời điểm mà bé tròn 30 ngày tuổi tính từ ngày bé được chào đời. Thông thường, người ta thường căn cứ theo âm lịch để tính ngày làm lễ cho bé. Ông bà ta có quan niệm “gái lùi hai, trai lùi một”, do đó bé trai thường được tính lùi lại một ngày còn 29 ngày kể từ khi sinh ra để chọn ngày làm lễ cúng mụ.
Ngoài ra, việc tổ chức lễ cúng đầy tháng thường diễn ra vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối, tùy thuộc vào phong tục của từng vùng miền. Ví dụ, ở miền Bắc, thì thường tổ chức lễ cúng trước 12 giờ trưa, trong khi ở miền Nam, thì thường diễn ra trước 9 giờ sáng. Ở miền Trung, thì khoảng thời gian từ 9 giờ sáng đến 17 giờ chiều được coi là phù hợp cho việc làm lễ cúng.
Tuy vậy, hiện nay nhiều bậc cha mẹ chọn lịch dương để căn cứ làm đầy tháng cho con. Theo đó, đúng ngày bé sinh ra của tháng sau sẽ chính là ngày làm lễ cúng mụ cho bé. Ví dụ bé sinh ngày 28/05 thì lễ cúng mụ của bé sẽ được tổ chức vào ngày 28/06.
3. Mâm cúng mụ cho bé trai:
3.1. Các lễ vật trên mâm cúng mụ cho bé trai:
Mâm cúng mụ cho bé trai thường có đôi chút khác biệt đối với mỗi vùng miền. Nhưng thông thường, các lễ vật cho mâm cúng đầy tháng của bé trai sẽ bao gồm các vật cơ bản như sau:
- Mâm ngũ quả;
- Nhang trầm thơm;
- Hoa tươi;
- Muối hũ, gạo hũ;
- Đèn hoặc nến;
- Trà, rượu, nước;
- Bánh kẹo;
- Gà luộc hoặc vịt luộc chéo cánh;
- Bộ giấy cúng đầy tháng cho bé (13 đôi hài và 13 bộ quần áo để cúng mụ bà đức ông);
- 13 phần trầu têm cánh phượng;
- 13 phần chè đậu trắng hoặc đậu đen;
- 13 phần xôi (trong nam thường dùng xôi gấc).
Mâm cúng các Mụ Bà và Đức Ông cũng được phân chia ra thành 2 mâm khác nhau, trong đó:
Mâm cúng 12 Bà Mụ cần có những lễ vật như:
- Đồ vàng mã
- Trầu cau: trầu têm cánh phượng, 12 miếng trầu với quả cau bổ tư và 1 miếng khác to hơn, cau nguyên quả;
- Đồ chơi trẻ em (chất liệu nhựa hoặc sành sứ);
- Động vật: 13 con (cua, ốc, tôm luộc chín hoặc để sống), gồm 12 con kích thước bằng nhau và 1 con có kích thước lớn hơn;
- Phẩm oản: 12 phần bằng nhau và 1 phần nhiều hơn;
- Lễ mặn: Xôi, gà luộc, cơm, canh, món ăn, rượu trắng,…
- Bánh kẹo: 12 phần đều nhau và 1 phần nhiều hơn;
- Hương hoa: Nhang, lọ hoa nhiều màu, tiền vàng, nước.
Lễ vật được đặt trên mâm cúng Đức Ông thường gồm:
- 1 con gà hoặc vịt luộc chéo cánh;
- 1 tô chè;
- 1 tô cháo;
- 3 đĩa xôi;
- 1 miếng thịt;
- Trầu cau;
- Rượu trắng;
- Đồ vàng mã;
- Hoa quả với 5 loại quả bất kỳ.
3.2. Mâm cúng Mụ Bà:
Mâm cúng 12 Bà Mụ cần có những lễ vật như:
- Đồ vàng mã: Hài, váy áo, nén vàng màu xanh;
- Trầu cau: trầu têm cánh phượng, 12 miếng trầu với quả cau bổ tư và 1 miếng to hơn với cau nguyên quả;
- Đồ chơi trẻ em được làm bằng nhựa hoặc sành sứ;
- Động vật: 13 con (cua, ốc, tôm luộc chín hoặc để sống), gồm 12 con kích thước bằng nhau và 1 con có kích thước lớn hơn;
- Phẩm oản: 12 phần bằng nhau và 1 phần nhiều hơn;
- Lễ mặn: Xôi, gà luộc, cơm, canh, món ăn, rượu trắng,…
- Bánh kẹo: 12 phần đều nhau và 1 phần nhiều hơn;
- Hương hoa: Nhang, lọ hoa nhiều màu, tiền vàng, nước.
➤ Xem thêm: Táo Bón Ở Trẻ Sơ Sinh: Nguyên Nhân Và Cách Xử Trí
3.3. Cách bày trí mâm cúng:
Khi bố trí các lễ vật cho buổi cúng mụ cho bé trai, gia đình thường phải phân chia chúng thành hai bàn cúng. Bàn lớn được dùng để bày tỏ lòng biết ơn đối với 12 Bà Mụ, trong khi bàn nhỏ được sắp xếp để thể hiện sự kính trọng đối với Đức Ông.
Nguyên tắc xếp đặt mâm cúng đầy tháng thường là bình hoa sẽ đặt ở hướng Đông , các lễ vật và các mâm cúng sẽ được đặt ở phía Tây. Mâm cúng các bà Mụ sẽ đặt cao hơn mâm cúng Đức Ông, mâm trên và mâm dưới không nên chênh lệch quá 10 phân.
3.4. Nghi thức lễ cúng mụ cho bé trai:
Lễ cúng đầy tháng
Khi mọi nghi lễ cúng đầy tháng đã được tiến hành, đến giờ vàng, cha mẹ sẽ thắp 3 nén hương, tượng trưng cho lòng thành kính và tri ân. Sau đó, đưa bé ra trước án và đọc bài khấn theo nghi thức cúng Mụ.
Khi lễ khấn kết thúc, cha hoặc mẹ sẽ chắp tay bé trước án và thực hiện 3 lần vái. Sau 3 tuần hương, gia đình sẽ tạ lễ. Quá trình này cũng bao gồm mang vàng mã, váy áo đi hóa, và vẩy rượu lúc đang hóa vàng. Đồ chơi sẽ được giữ lại cho bé, đó cũng là cách để lấy phước cho đứa nhỏ.
Nghi thức đặt tên cho con
Ngay sau lễ cúng, gia đình tiếp tục với nghi thức đặt tên cho bé trai. Người cúng sẽ khấn với tổ tiên, đặt tên mà gia đình đã chọn sẵn, sau đó gieo hai đồng tiền lên đĩa.
- Nếu 1 đồng tiền ngửa, 1 đồng tiền úp: cái tên được tổ tiên chấp nhận.
- Nếu 2 đồng tiền cùng úp hoặc cùng ngửa: cái tên không được tổ tiên chấp nhận, cần phải gieo quẻ lại. Nếu 3 lần gieo quẻ đều không thành công, cha mẹ sẽ cần chọn lại tên cho con.
Nghi thức khai hoa
Một số vùng miền có thêm nghi thức khai hoa vào ngày cúng mụ cho bé trai. Bé sẽ được đặt giữa bàn hoặc nằm trên nôi gần mâm cúng. Người cúng rót trà, thắp nhang để xin phép bắt miếng, bế bé và đưa một cành hoa qua miệng bé và đọc bài vè:
“Mở miệng ra cho có hoa, có bông.
Mở miệng ra cho kẻ nhớ, người thương.
Mở miệng ra cho có tiền, có bạc.
Mở miệng ra cho bà con xóm giềng quý mến.””
Đây là cách khai hoa, giúp mang đến sự trưởng thành, duyên dáng và hạnh phúc cho đứa bé về sau.
Nhìn chung lễ cúng mụ cho bé trai không tốn nhiều thời gian và công sức, nhưng ý nghĩa mang lại thì rất to lớn và. Lễ cúng mụ cho bé trai không chỉ là nghi thức truyền thống mà còn là dịp để gia đình thể hiện tình yêu thương và lòng biết ơn đối với cuộc sống. Bằng cách này, chúng ta có thể tạo ra một không gian đầy ý nghĩa, nơi mà bé trai có thể phát triển trong tình yêu và sự chăm sóc từ gia đình.
